Από το Νηπιαγωγείο στο Δημοτικό: για μια ομαλή μετάβαση

Εριφύλη Γαλλή
ΜΑ Child Development, University of London

Η μετάβαση από το νηπιαγωγείο στο δημοτικό αποτελεί ένα σημαντικό ορόσημο στο εκπαιδευτικό ταξίδι ενος παιδιού, αλλά και γενικότερα στη ζωή του. Μπορεί μάλιστα να είναι τόσο καθοριστική, ώστε να διαμορφώσει τη στάση που το παιδί θα έχει απέναντι στη μάθηση σε όλη του τη μετέπειτα ζωή.

Μετά από δύο σχολικές χρονιές που το σχολείο ήταν για εκείνο συνώνυμο του παιχνιδιού και της διασκέδασης, έρχεται η ώρα που πρέπει να προσαρμοστεί σε ένα νέο, πιο δομημένο περιβάλλον. Εκεί που για να μιλήσεις πρέπει να σηκώνεις το χεράκι, που για να σηκώνεσαι από το θρανίο πρέπει να ζητάς πρώτα την άδεια, εκεί που χτυπά κουδούνι για να σηματοδοτήσει το διάλειμμα. Ταυτόχρονα, ένα εντελώς νέο και μεγάλο κτίριο ορθώνεται μπροστά του. Η ανάγκη να κάνει νέους φίλους, αφού οι παλιοι μπορεί να μην ακολούθησαν στο ιδιο σχολείο. Αλλά και να εξοικειωθεί με νέους εκπαιδευτικούς, μη-γνώριμες μορφές.

Ενώ λοιπόν η μετάβαση από το  νηπιαγωγείο στο δημοτικό προσφέρει έναν ολόκληρο κοσμο νέων ευκαιριών, είναι λογικό να αποτελεί επισης πηγές άγχους και φόβου για το παιδί.

Η κατανόηση των ψυχολογικών παραγόντων και διεργασιών που διαδραματίζονται και η εφαρμογή αποτελεσματικών στρατηγικών μπορούν να διευκολύνουν σημαντικά αυτήν τη μετάβαση· τόσο για τους γονείς όσο και για τα παιδιά.

ΟΙ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

Ας δούμε καταρχάς ποιες είναι οι δυσκολίες που καλείται να διαχειριστεί το παιδί.

Άγχος Αποχωρισμού: για ένα παιδί, το νηπιαγωγείο αποτελεί ένα περιβάλλον φροντίδας και παρηγοριάς. Η μετάβαση σε μια νέα σχολική μονάδα μπορεί να προκαλέσει άγχος αποχωρισμού καθώς τα παιδιά πρέπει να προσαρμοστούν σε άγνωστο περιβάλλον και νέα πρόσωπα.

Αυξημένες Προσδοκίες: Το δημοτικό εισάγει υψηλότερες ακαδημαϊκές προσδοκίες, δομημένο πρόγραμμα και μεγαλύτερες απαιτήσεις. Αυτή η αλλαγή μπορεί να καταπονήσει το παιδί που μέχρι τώρα είχε συνηθίσει να μαθαίνει με παιγνιώδη τρόπο.

Δυναμική της Ομάδας: Στο νέο περιβάλλον, το παιδί βρίσκεται στην κατώτατη βαθμίδα της κοινωνικής ιεραρχίας που διαμορφώνεται στο σχολείο. Είναι το πρωτάκι. Το πιο μικρό σε ένα προαύλιο στο οποίο καλείται να συνυπάρξει με παιδιά που μπορεί να βρίσκονται ακόμα και στα πρόθυρα του γυμνασίου (αυτά της Στ’ Δημοτικού). Επιπλέον, το παιδί καλείται να βρει νέους φίλους και να ενταχθεί στην ομάδα. Η νέα αυτή πραγματικότητα μπορεί να προκαλέσει ανησυχία στο παιδί, ιδιαίτερα αν είναι τύπος που δυσκολεύεται ή αργεί να κάνει νέους φίλους ή να ενταχθεί.

Φόβος του Άγνωστου: Η αλλαγή, ακόμα και η θετική αλλαγή, μπορεί να προκαλέσει φόβο λόγω της αβεβαιότητας που επιφέρει. Ένα παιδί ενδέχεται να αγχώνεται για το πώς θα είναι το νέο τους σχολείο και οι δάσκαλοί του και αν το ίδιο θα τα καταφέρει σε αυτό το νέο περιβάλλον.

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ

Έχοντας κατανοήσει καλύτερα τις προκλήσεις και τις δυσκολίεςπου καλείται να αντιμετωπίσει το παιδί, ο γονιός μπορεί να προετοιμαστεί κατάλληλα ώστε να το βοηθήσει να τις διαχειριστεί. Να θυμόμαστε όμως πάντα κάτι: Ο γονιός στέκεται δίπλα στο παιδί σαν φάρος, να του φωτίζει τις σκοτεινιές, να του δείχνει το δρόμο που πρέπει να ακολουθήσει, ώστε να καταφέρει μονο του να διαχειριστεί τη νέα πραγματικότητα. Όχι επεμβαίνοντας σε κάθε δυσκολία, μεσολαβώντας και κανονίζοντας τα πάντα για λογαριασμό του. 

Ανοιχτή Επικοινωνία: Ξεκινήστε να συζητάτε ανοιχτά με το παιδί για την επερχόμενη μετάβαση. Περιγράψτε του τι να περιμένει και αντιμετωπίστε τυχόν ανησυχίες που θα εκφράσει. Δίνοντάς του τις πληροφορίες που χρειάζεται με θετικό και ενθαρρυντικό τρόπο, αλλά δίχως ωραιοποίηση, θα ανακουφίσετε τις ανησυχίες του.

Επισκέψεις Εξοικείωσης: Επισκεφθείτε το νέο σχολείο πριν αρχίσει το σχολικό έτος. Η εξοικείωση του παιδιού θα το καταστήσει ένα γνώριμο περιβάλλον και θα μειώσει έτσι το άγχος για το άγνωστο.

Διατήρηση Ρουτίνας: Η με συνέπεια τήρηση του προγράμματος είναι πολύ βασική. Καθώς το δημοτικό φέρνει ένα σωρό αλλαγές, προσπαθήστε στο σπίτι να διατηρήσετε όλες τις οικογενειακές ρουτίνες που είναι οικείες στο παιδί. Οι προβλέψιμες ρουτίνες παρέχουν αίσθηση σταθερότητας για τα παιδιά κατά τη διάρκεια των αλλαγών.

Θετική Προσέγγιση: Επισημάνετε τα συναρπαστικά στοιχεία που φέρνει η μετάβαση στο δημοτικό. Επικεντρωθείτε στις ευκαιρίες που θα έχει για να κατακτήσει έναν ολόκληρο κόσμο νέων γνώσεων, στη γνωριμία με νέους φίλους και τη συμμετοχή σε νέες δραστηριότητες. Μια τέτοια θετική προσέγγιση μπορεί να βοηθήσει το παιδί να μετατρέψει τον φόβο του σε ανυπομονησία.

Ενίσχυση της Λήψης Αποφάσεων: Εμπλέξτε το παιδί στις προετοιμασίες, όπως την αγορά των σχολικών και της τσάντας του. Αυτή η εμπλοκή θα το ενδυναμώνσει και θα το προσφέρει ένα αίσθημα ελέγχου εν μέσω της περιόδου αυτής των αλλαγών.

Έκφραση μέσω Παιχνιδιού: Τώρα πλέον γνωρίζετε ότι τα μικρά παιδιά συχνά εκφράζουν τα συναισθήματά τους μέσω του παιχνιδιού. Ενθαρρύνετέ το παιδί σας λοιπόν σε παιχνίδια ρόλων που θα σχετίζονται με την έναρξη του δημοτικού. Παίξτε μαζί του «το σχολείο» και πάρτε εσείς το ρόλο της δασκάλας με αυτό ως μαθητή και μετά αλλάξτε ρόλους μεταξύ σας. Μέσα από το παιχνίδι ρόλων, θα βοηθηθεί ώστε να επεξεργαστεί τα συναισθήματά του με ασφάλεια και δημιουργικότητα.

Αναγνώριση των Συναισθημάτων του: Μη αποδιώχνετε το αρνητικό συναίσθημα που μπορεί να αισθάνεται. Δεν θα πείτε ποτέ «έλα μωρέ, τι φοβάσαι; Εσύ είσαι μεγάλο παιδί τώρα», για παράδειγμα. Θα αναγνωρίσετε το φόβο και την ανησυχία του, ώστε να καταλάβει ότι είναι απολύτως φυσιολογικό να αισθάνε ανασφάλεια και ότι εσείς είστε παρών για να τα υποστηρίξετε.

Η μετάβαση από το νηπιαγωγείο στο δημοτικό αποτελεί μια σημαντική αναπτυξιακή καμπή που απαιτεί κατανόηση και υποστήριξη από τους γονείς. Αναγνωρίζοντας τις δυσκολίες που μπορεί να αντιμετωπίσει το παιδί και εφαρμόζοντας στρατηγικές που βασίζονται στην ψυχολογία και την παιδαγωγική, ο γονιόας μπορεί να βοηθήσει το παιδί του να σαλπάρει με αυτοπεποίθηση και με ενθουσιασμό για τη νέα περιπέτεια που ανοίγεται μπροστά του. Θυμηθείτε: η ομαλή και απρόσκοπτη μετάβαση δημιουργεί γόνιμο έδαφος για να αναπτύξει το παιδί θετική στάση απέναντι στη μάθηση και να αναπτύξει την προσωπικότητά του τα χρόνια που θα ακολουθήσουν.

Βιβλιογραφία

Pianta, R. C., & Kraft-Sayre, M. (2003). Successful Kindergarten Transition: Your Guide to Connecting Children, Families, and Schools. Paul H Brookes Publishing.

Ladd, G. W., & Price, J. M. (1987). Predicting children's social and school adjustment following the transition from preschool to kindergarten. Child Development, 58(5), 1168-1189.

Rimm-Kaufman, S. E., & Pianta, R. C. (2000). An ecological perspective on the transition to kindergarten: A theoretical framework to guide empirical research. Journal of Applied Developmental Psychology, 21(5), 491-511.